Odnos između socioekonomskog statusa i motivacije za izbor profesije nastavnika

Abstract

Činioci izbora posla nastavnika (FIT-Choice) predstavlja međunarodno prihvaćeni model, zasnovan na teoriji očekivanja i vrednovanja. Na osnovu njega kreirana je skala (FIT-Choice scale). Autori ovog istraživanja sproveli su validacionu studiju kojom su potvrdili primenljivost FIT-Choice skale u Srbiji. Cilj ovog istraživanja bio je da se ispita povezanost socioekonomskog statusa (SES) kandidata za nastavničku profesiju sa njihovom motivacijom za izbor ove profesije i percepcijom zahteva i dobiti koje ona nosi. Primenjena je FIT-Choice skala (12 supskala za motivacione činioce, pet supskala za percepcije profesije i jedna kojom se procenjuje zadovoljstvom izborom profesije), a socioekonomski status je operacionalizovan kroz pitanja o nivou obrazovanja oca ispitanika i o prosečnim prihodima porodice. Na uzorku od 364 studenta, budućih nastavnika, pokazalo se da su glavni razlozi izbora ove profesije intrinzički, percipirane sposobnosti za obavljanje profesije nastavnika i vrednosti društvene koristi. Spirmanov koeficijent korelacije pokazao je da su oba pokazatelja socioekonomskog statusa u negativnoj korelaciji sa percepcijom primanja nastavnika (r = -,20, p < ,001 za obrazovanje oca; r = -,19, p < ,001 za prosek primanja) socijalnog statusa profesije (r = -,16, p < ,001 za obrazovanje oca; r = -,24, p < ,001 za prosek primanja) i sa motivom jačanja društvene jednakosti (r = -,11, p < ,005 za obrazovanje oca; r = -,10, p < ,005 za prosek primanja). Prosek primanja korelira negativno sa prethodnim iskustvima poučavanja i učenja kao motivom (r = -,10, p < ,005) i sa odvraćanjem pojedinca od izbora ovog posla (r = -,11, p < ,005). Obrazovanje oca korelira negativno sa motivacijom da se utiče na budućnost dece (r = -,13, p < ,001) i pozitivno sa izborom posla kao rezervne karijere (r = ,14, p < ,001). Zaključujemo da budući nastavnici iz porodica čiji je socioekonomski status viši opažaju status nastavničke profesije kao nepovoljniji, da su manje podložni socijalnim uticajima i slabije altruistički motivisani, što može ukazivati na manje adaptivan obrazac motivacije. Rezultati ove studije mogu se koristiti u svrhu karijernog savetovanja i vođenja.

The Factors Influencing Teaching (FIT-Choice) framework is grounded in the Expectancy-value theory of motivation and is internationally accepted. Based on this framework, the FIT-Choice scale was constructed. The authors of the present study had previously conducted a validation study confirming applicability of the FIT-Choice scale in Serbia. The aim of this study was to explore relationship between socioeconomic status (SES) of the candidates for teaching profession and their motivation to choose this profession, as well as their perceptions of its demands and returns. FIT-Choice scale was applied (12 Motivation subscales, five Perception subscales and one subscale assessing Satisfaction with a choice of the career), while SES was operationalized through questions on father’s education level (FEL) and average family income (AFI). On the sample of 364 students, future teachers, intrinsic motivation, perceived teaching abilities and social utility values appeared as the main reasons for choosing a teaching career. Spearman correlation coefficients indicate that both SES indicators correlate negatively with the perceptions of teachers’ earnings (r = -.20, p < .001 for FEL; r = -.19, p < .001 for AFI) and social status (r = -.16, p < .001 for FEL; r = -.24, p < .001 for AFI) and enhancing social equity as motivation (r = -.11, p < .005 for FEL; r = -.10, p < .005 for AFI). AFI is related negatively to prior teaching and learning experiences as motivation (r = -.10, p < .005), and to discouragement to choose teaching (r = -.11, p < .005). FEL correlates negatively with the motivation to influence the future of children (r = -.13, p < .001) and positively with fallback career (r = .14, p < .001). It can be concluded that future teachers from families with higher SES perceive the status of a teaching profession as less advantageous, that they are less susceptible to social influences, and less altruistically motived, which might indicate less adaptive motivational pattern. These results can be used for the purpose of career counselling and guidance.