Efekti kooperativnog učenja na motivaciju učenika za učenje

Abstract

S obzirom na to da se motivacija smatra jednom od najvažnijih determinanti uspeha u učenju, značajni napori se ulažu da se osmisle nastavne strategije i modeli učenja kojima bi se obezbedili optimalni uslovi za podsticanje i održavanje motivacije učenika. Tragajući za zajedničkim karakteristikama nastavnih strategija koje doprinose podsticanju intrinzičke motivacije, brojni autori se slažu da su među najvažnijim: autonomija ili kontrola koju učenici imaju u situacijama učenja, dovoljno izazovni zadaci za učenje (ni preteški, niti suviše laki), uvažavanje dečijih interesovanja, kontekstualizovano učenje (ono koje učenicima omogućava primenu znanja i veština u situacijama koje imitiraju svakodnevni život) i kreiranje atmosfere koja je puna podrške, kako bi se obezbedilo aktivno učešće svih učenika. Cilj ovog rada je da se, imajući u vidu navedene karakteristike, analiziraju motivacioni potencijali kooperativnog učenja. Da bismo realizovali cilj, nastojali smo da odgovorimo na sledeća istraživačka pitanja. Prvo, koje teorijske pretpostavke podržavaju vezu između saradnje učenika i njihove motivacije za učenje? Među brojnim teorijskim uticajima, izdvojili smo konstruktivističku teoriju saznavanja (kognitivno-razvojni pristup) i sociokulturalnu teoriju, koje naglašavaju aktivnu ulogu pojedinca u konstruisanju znanja i značaj koji učešće u socijalnim situacijama i saradnja imaju za individualno učenje i motivaciju. Drugo, na koji način ključni elementi kooperativnog učenja (kreiranje grupnog cilja ili pozitivna međuzavisnost učenika, individualna odgovornost, intenzivna socijalna interakcija i grupna evaluacija) mogu doprineti motivaciji učenika? Drugim rečima, koji uslovi moraju biti obezbeđeni prilikom strukturiranja situacije na kooperativan način, da bi ova nastavna strategija imala pozitivne efekte na motivaciju učenika. S tim u vezi, posebno se razmatra izmenjena uloga nastavnika na času, u poređenju sa individualnokompetitivnim nastavnim pristupima. Treće, imajući u vidu da kooperativno učenje kao nastavna strategija predstavlja skup različitih modela i metoda nastave, koji od njih imaju najveći motivacioni potencijal? U okviru ovog dela rada razmotrićemo složenije modele kooperativnog učenja u kojima su zastupljeni procesi grupnog rešavanja problema putem istraživanja i podsticanje kognitivnog konflikta između učenika, kојi predstavljaju glavne mehanizme za jačanje intrinzičke motivacije. Četvrto, da bismo utvrdili kakvi su empirijski dokazi o efektima kooperativnog učenja na motivaciju učenika, analizirali smo novija istraživanja u kojima se ova veza ispituje na različitim nivoima školovanja i u različitim nastavnim oblastima. S tim u vezi, zapažamo da su efekti najčešće pozitivni, da su u ovoj oblasti zastupljenija istraživanja u kojima se ispituju efekti primene kooperativnog učenja u nastavi prirodnih nauka, kao i da su malobrojna istraživanja u kojima se efikasnost kooperativnog učenja ispituje na univerzitetskom nivou. Na kraju, razmatramo razloge zbog kojih nastavnici još uvek retko primenjuju kooperativno učenje u nastavi kako u Srbiji, tako i u svetu, uprkos brojnim dokazima o njegovoj efikasnosti.

As motivation is regarded to be one of the most important determinants for success in learning, significant efforts are made to create teaching strategies and learning models that would provide optimum conditions for encouraging and maintaining student motivation. Searching for common characteristics of teaching strategies that contribute to encouraging the intrinsic motivation, numerous authors find that some of the most important are: autonomy or control that students have in learning situations, sufficiently challenging learning tasks (neither too difficult, nor too easy), respecting the children’s interests, contextualized learning (which enables application of knowledge and skills in situations that imitate everyday life) and creating a supporting atmosphere so as to provide active participation of all students. Having in mind the stated characteristics, the goal of this paper is to analyse motivational potentials of cooperative learning. In order to realize the goal, we tried to answer the following research questions. First, which theoretical assumptions support the relationship between the student cooperation and their motivation for learning. Among numerous theoretical influences we selected constructivist theory of knowledge (cognitive-developmental approach) and socio-cultural theory that accentuate active role of an individual in construction of knowledge and significance that participation in social situations and cooperation have for individual learning and motivation. Second, in what way the key elements of cooperative learning (creating group goal or positive interdependence of students, individual responsibility, intensive social interaction and group evaluation) can contribute to student motivation. In other words: what conditions need to be met when structuring the situation in cooperative way for this teaching strategy to have positive effects on student motivation. In this regard, a special consideration is given to the changed role of a teacher in the classroom, as compared to individual-competitive teaching approaches. Third, having in mind that cooperative learning as a teaching strategy represents collection of various models and teaching methods, which of them have the highest motivational potential. In this part of the paper, we are considering more complex models of cooperative learning that cover the processes of joint problem solving through research and encouragement of cognitive conflict between students, which are the main mechanisms for improving intrinsic motivation. Fourth, so as to establish the type of empirical evidence on effects of cooperative learning to student motivation, we analysed recent studies which test this relationship at different levels of education and in different teaching subjects. In this regard, we perceive that the effects are mainly positive, that in this area prevail the studies which test the effects of application of cooperative learning in teaching the sciences, and that the researches which examine the efficiency of cooperative learning at university level are scarce. Finally, we examine the reasons why the teachers still rarely apply cooperative learning, both in Serbia and globally, despite numerous evidence of its efficiency.