Primenjivost atop skale među učenicima mlađeg školskog uzrasta u Srbiji

Abstract

U istraživanjima se ukazuje na pozitivnu povezanost ranih iskustava stečenih u prirodnom okruženju sa iskazanim stavovima i ponašanjima u kasnijim fazama života, kao i na činjenicu da deca imaju sve manje direktnih kontakata sa prirodnim okruženjem. U Srbiji učitelji realizuju nastavu u prirodi, ali nema dovoljno podataka o povezanosti primene navedenog pristupa i učeničkih percepcija o boravku u prirodi. U Sjedinjenim Američkim Državama je za decu uzrasta 9 – 13 godina konstruisana ATOP skala (engl. Attitudes Toward Outdoor Play). Sačinjena je od 12 stavki raspoređenih u dve celine. Prva celina, koji čini 7 stavki, odnosi se na izjašnjavanje o pozitivnim stranama boravka i igranja u prirodi, dok se druga, koji čini preostalih 5 stavki, odnosi na izjašnjavanje o potencijalnoj brizi ili strahu koji se može javiti pri boravku u prirodnom okruženju. U ovom istraživanju ispitivali smo primenjivost te skale u našoj sredini. Stavke smo preveli na srpski jezik, i koristili u izvornom značenju, osim kod tvrdnje “Ne volim igranje napolju u prirodi jer mogu da sretnem ljude koji se drogiraju” date u vidu “Ne volim igranje napolju u prirodi jer mogu da sretnem ljude koji se čudno ponašaju”. Kao i u originalnom instrumentu, deca su stepen slaganja sa datim tvrdnjama iskazivali birajući jednu od sledeće četiri opcije: “u opšte se ne slažem”, “ne slažem se”, “slažem se” ili “u potpunosti se slažem”, koje su redom kodirane brojevima 1 – 4. Uzorak je činilo 252 učenika četvrtog razreda iz dve beogradske osnovne škole. Prvo je testirana dvofaktorska struktura instrumenta (pozitivne strane boravka u prirodi naspram potencijalne brige ili straha pri boravku u prirodi). Takva struktura je zaista bila prisutna, ali je varijansa ukupnog skora objašnjena ovim faktorima bila svega 40%. Pouzdanosti odgovarajućih setova stavki (Kronbah alfa) bile su oko granice prihvatljivosti 0.70:0.67 za stavke koje se odnose na pozitivne strane boravka u prirodi; 0.72 za stavke koje se odnose na potencijalnu brigu ili strah pri boravku u prirodi. Iako je istraživanje u osnovi pokazalo da bi se ATOP skala mogla primenjivati među decom mlađeg školskog uzrasta u Srbiji, takva preporuka ipak zahteva veću empirijsku potporu.

Research on schoolchildren’s perceptions about spending time in a natural environment is scarce. Developed in the U.S. for schoolchildren between 9 and 13, ATOP (Attitudes Toward Outdoor Play) scale is used to express views about positive sides of outdoor activities and potential concerns/fears regarding such activities. This study examined the applicability of this scale in Serbia. To this end, the scale was translated into the Serbian language and administered in two elementary schools in Belgrade. By using a sample of 252 fourth graders, it was found that (1) a two-factor model regarding these views (positive sides vs. concerns/fears) could be applied, (2) the reliabilities of two sub-scales regarding positive sides and concerns/fears were around 0.70 (i.e. 0.67 and 0.72, respectively). Although the study showed that the ATOP scale could be applied among younger schoolchildren in Serbia, such a recommendation still requires more empirical evidence.