Podudarnost učeničkih i roditeljskih srednjoškolskih aspiracija: perspektiva učenika završnih razreda zagrebačkih osnovnih škola

Abstract

U ovom radu se razmatraju priroda i podudarnost srednjoškolskih obrazovnih aspiracija dece i roditelja iz perspektive učenika završnih razreda osnovnih škola u hrvatskom obrazovnom kontekstu. Pod srednjoškolskim aspiracijama podrazumevaju se ambicije i ciljevi koje deca i roditelji imaju u vezi sa obrazovanjem deteta na srednjoškolskom nivou. Pritom, aspiracije mogu biti različitog nivoa specifičnosti, od vrlo nejasnih i slabo artikulisanih ideja o budućem obrazovnom putu učenika do vrlo specifičnih ciljeva koji se odnose na upisivanje tačno određene vrste srednjoškolskih programa i konkretne srednje škole. Istraživanja u međunarodnom kontekstu pokazuju da su obrazovne aspiracije važna odrednica školskog ponašanja učenika te njihovih obrazovnih, ali i životnih izbora i ishoda, kao i to da se oblikuju i razvijaju pod značajnim uticajem roditeljskih aspiracija i očekivanja za dete. U ovom radu su aspiracije i roditeljske aspiracije za dete ispitane iz perspektive učenika. Korišćeno je istraživanje mešovitog modela u kojem je kvantitativni deo istraživanja obuhvatio primenu upitnika koji je popunjavao 1031 učenik osmog razreda u 23 slučajno odabrane osnovne škole u Gradu Zagrebu, a kvalitativni deo primenu polustrukturiranih razgovora sa 29 učenika na kraju prvog polugodišta 8. razreda u 5 prigodno odabranih škola. Kvantitativnim delom ispitana je povezanost učeničkih i percipiranih roditeljskih srednjoškolskih aspiracija, a rezultati ukazuju na visoku podudarnost učeničkih i roditeljskih želja o nastavku obrazovanja. Opažena podudarnost aspiracija veća je za gimnazijsko, nego za strukovno obrazovanje. Podudarnost raste sa porastom školskog uspeha učenika, ali ne i obrazovnog statusa roditelja. Kod nepodudarnih aspiracija percipirane roditeljske srednjoškolske aspiracije su uglavnom pomaknute prema „višim” aspiracijama – dužim programima i opšteobrazovnim programima. Rezultati kvalitativnog dela istraživanja takođe ukazuju na visoku podudarnost učeničkih i percipiranih roditeljskih aspiracija, dečji doživljaj vlastitih obrazovnih izbora kao autonomnih i slobodnih, te visok stepen roditeljske podrške u procesu izbora srednje škole. Za potrebe ovoga rada izdvojeni su pojedinačni slučajevi nepodudarnosti, koji ukazuju da se nepodudarnosti odnose prvenstveno na odabir konkretnih škola i programa, a ne na opšti pravac obrazovnog puta. U radu se raspravlja o značenju srednjoškolskih aspiracija za odabir obrazovnog puta učenika i važnosti roditeljske podrške i usmeravanja za razvoj obrazovnih aspiracija učenika i u procesu izbora srednje škole.

This paper explores the nature and congruence of upper-secondary education aspirations of pupils and their parents from the perspective of the final grade elementary school pupils in Croatian educational context. Upper-secondary education aspirations refer to ambitions and goals that children and parents have regarding the children’s education at upper-secondary level. Thereby, aspirations can have different levels of specificity, from the very vague and poorly articulated ideas about future educational path, to the very specific goals regarding enrolling the particular types of upper-secondary programs and particular schools. Research in international contexts have shown that pupils’ educational aspirations are a significant determinant of their school behaviour and their educational, as well as life choices and outcomes, and that they are shaped and developed under significant influence of parental aspirations and expectations for the child. In this paper, pupils’ aspirations and parental aspirations for the child were examined from the perspective of pupils. A mixed-model research design was employed, in which the quantitative part included a questionnaire survey with 1,031 eight grade pupils in 23 randomly chosen elementary schools in the City of Zagreb, and the qualitative part included semi-structured interviews with 29 pupils at the end of the first semester of the eight grade in the five purposefully selected schools. The quantitative part of the research examined the relationship between pupils’ and perceived parental upper-secondary education aspirations, with the results pointing to high congruence of pupils’ and parental wishes about the continuation of education. The observed congruence between aspirations is higher for gymnasiums, than vocational schools. The congruence increases with the rise of pupils’ school achievement, whereas not with parental educational status. In incongruent aspirations, the perceived parental upper-secondary education aspirations are mainly shifted towards “higher” aspirations – longer programs and general education programs. The results of the qualitative part of the research also point to high congruence between pupils’ and perceived parental upper-secondary education aspirations, children’s experience of their own educational choices as autonomous and free, and a high level of parental support in the process of upper-secondary school selection. For the purpose of this paper, some individual cases of incongruence were examined in detail, pointing that incongruences referred primarily to the choice of particulars schools and programs, while not to general direction of educational path. The paper discusses significance of upper-secondary education aspirations for selection of pupils’ educational path and importance of parental support and guidance for development of pupils’ educational aspirations and in the process of upper-secondary school selection.